Co czeka wschodnią Ukrainę?

Europa potrzebuje bardziej jednoznacznej i jednolitej strategii w popieraniu dyplomatycznego porozumienia, jeśli Ukraina ma uniknąć sytuacji, w której konflikt pozostanie zamrożony – tak brzmi konkluzja publikacji wydanej przez Europejską Radą Spraw Zagranicznych. Analiza „What Will Happen With Eastern Ukraine?” wskazuje, że główny celem UE powinno być zwrócenie Donbasu Ukrainie przez implementację porozumień z Mińska. Tekst sugeruje, że UE może pomóc w zapobiegnięciu działaniom Moskwy, których celem jest kontrola geopolitycznych wyborów Kijowa, poprzez „przekucie negatywnych skutków dla Rosji wynikających z nałożonych sankcji w narzędzie dyplomacji”. Autorzy, Kadri Liik i Andrew Wilson – Senior Policy Fellows ECFR, uważają, że podczas gdy zawieszenie broni we wschodniej Ukrainie wisi na włosku, status quo jest na tyle niestabilny, że czeka nas eskalacja konfliktu. Publikacja zawiera analizę przyszłych scenariuszy dla Ukrainy i identyfikuje cztery potencjalne możliwości:

1. Donieck i Ługańsk powrócą pod kontrolę Kijowa po okresie przejściowym bez prawa weta w stosunku do Kijowa. Największą nadzieją na urzeczywistnienie tego planu byłoby wdrożenie porozumień z Mińska. Sprawa Krymu pozostanie nierozwiązanym problemem, ale sytuacja pozwoliłaby Ukrainie na niepodległość w drodze reform gospodarczych i politycznych. Jest to mało prawdopodobne, aby taki stan został osiągnięty przez nagły przełom w negocjacjach dyplomatycznych lub za pomocą środków militarnych.

2. Stan, w którym konflikt byłby zamrożony, ale „izolowany” umożliwiając stworzenie enklawy z granicami, które byłyby monitorowane, bez widoków na uzgodniony plan działań dotyczący zwrotu terytoriów. UE mogłaby starać się o mandat dla misji monitorującej granice lub rozszerzenie obecnej misji OBWE. Zarówno Rosja i Ukraina nie chcą takiej sytuacji, ale być może będzie to wybór „mniejszego zła”.

3. Dalszy rosyjski podbój, w którym Rosja może próbować przejąć całość lub większość Noworosji – całego wschodu i południa Ukrainy. Aby uniknąć tego scenariusza Europa powinna użyć środków odstraszających w postaci sankcji i groźby dalszych sankcji, utrzymując jednocześnie możliwość podjęcia otwartego dialogu.

4. Federalizacja, w ramach której regiony wschodnie powrócą do Ukrainy, ale pozostaną pod faktyczną kontrolą Moskwy. Dałoby to Moskwie pole do wywierania nacisku na decyzje w Kijowie i utrudniłoby bardzo potrzebne reformy polityczne i gospodarcze oraz rozwój relacji Ukrainy z UE i NATO.

Konkluzją analizy ECFR jest to, że priorytetowym celem i żądaniem UE powinien być powrót Donbasu do Ukrainy zgodnie z ustaleniami porozumień z Mińska (sytuacja 1). Autorzy ostrzegają, że Europa powinna również przygotować się na scenariusz konfliktu w stanie zamrożenia (sytuacja 2), przy jednoczesnym zapewnieniu, że konflikt będzie „izolowany”. W innym przypadku doprowadzi to do chaosu w tej części Ukrainy pozostającej pod kontrolą Rosji (sytuacja 4). Zdolność Kijowa do przeprowadzenia reform i wdrożenia rządów opartych o jasne reguły prawa pozostaje kluczową kwestią. Autorzy sugerują, że państwa członkowskie UE będą musiały podjąć wspólne działania, wyrazić zaangażowanie i gotowość uczestnictwa w potencjalnie istotnych misjach granicznych, jeśli Kijów ma mieć jakąkolwiek szansę na uniknięcie chaosu we wschodniej Ukrainie.