Współpraca z Iranem: europejski program

Po porozumieniu nuklearnym: czas na współpracę z Iranem

Publication cover
Pełny tekst dostępny w
Streszczenie dostępne w

Europa powinna wykorzystać wynegocjowany plan z Iranem (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA) jako nowe otwarcie kończące trwający już dekadę impas w stosunkach z Teheranem. W najnowszym raporcie ekspertka ECFR, Ellie Geranmayeh, przekonuje, że UE powinna zaangażować się w relacje z Iranem w dziedzinach dotyczących regionalnego bezpieczeństwa.

W publikacji „Współpraca z Iranem: europejski program” Geranmayeh podkreśla rosnące znaczenie strategiczne Iranu w konflikcie na Bliskim Wschodzie. Ekspertka zauważa, że pomimo wielu lat sankcji, irańskie wpływy w regionie uległy wzmocnieniu. Mając to na uwadze, Europa powinna wykorzystać nowe otwarcie, które daje JCPOA do współpracy z Iranem w celu stabilizacji regionu.

Aby tego dokonać, Geranmayeh sugeruje, żeby Europejczycy powołali formalne i polityczne struktury wysokiego szczebla w celu pogłębienia, a w dalszej perspektywie normalizacji, relacji z Iranem, w tym m.in.:

  • Wzmocnienie regionalnej współpracy dyplomatycznej w celu eliminacji konkretnych problemów: Europa powinna zintensyfikować swoje kontakty z regionalnymi podmiotami, łącznie z Iranem, w celu deeskalacji i zakończenia konfliktów w Syrii czy Jemenie oraz wspólnego przeciwdziałania ISIS. Współpraca powinna być oparta na spotkaniach wysokiego szczebla, której patronować będzie wysoka przedstawiciel UE oraz europejskie państwa biorące udział we wcześniejszych negocjacjach tj.: Francja, Niemcy i Wielka Brytania. Podczas gdy Francuzi i Brytyjczycy mają dobre relacje szczególnie z Arabią Saudyjską, Niemcy mają przewagę w kontaktach z Iranem.
  • Ożywienie wzajemnych relacji: powinno dojść do powołania grupy UE-Iran opartej na Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych i jak najszybszego otwarcia stałego przedstawicielstwa UE w Teheranie. Wysoka przedstawiciel powinna zaproponować irańskiemu ministrowi spraw zagranicznych analizę zakresu dla wspólnie uzgodnionego programu obejmującego kompleksowe zaangażowanie. Program ten należy poddać konsultacji przedstawicielom obu stron oraz państwom członkowskim.
  • Pierwsze inicjatywy gospodarcze: w momencie gdy JCPOA ostatecznie wejdzie w życie, Europa powinna jak najszybciej rozpocząć z Iranem rozmowy na tematy ekonomiczne, łącznie ze stworzeniem protokołu ustaleń dla współpracy energetycznej. Na poziomie państw członkowskich , z prywatnej inicjatywy, powinno rozpocząć się tworzenie bazy poparcia by pomóc Iranowi w zdobyciu członkostwa w WTO.
  • Wstęp do planowania długofalowej architektury bezpieczeństwa regionalnego: wraz ze swoimi odpowiednikami w Stanach Zjednoczonych i Rosji UE powinna podjąć działania służące skonkretyzowaniu pomocy państwom Bliskiego Wschodu w celu budowy nowego systemu bezpieczeństwa.

Zyski ze współpracy mogą być znaczące dla obu stron. Wspólne działanie razem z Iranem postawi UE w lepszej sytuacji wyjściowej w kwestii deeskalacji napięcia między Teheranem, a wspieranym przez Saudyjczyków „sunnickim frontem”. Europa mogłaby także znacznie więcej osiągnąć w kampanii skierowanej przeciwko ISIS w Iraku oraz zwiększyć szansę na polityczne rozwiązanie wojny toczącej się w Syrii. A Iran miałby wpływ na ograniczenie konfliktu w Jemenie.

Irańskie władze zrozumiały, że aby czerpać profity z dostępu do międzynarodowych rynków oraz by wzmocnić swoją wewnętrzną legitymację, muszą wyciągnąć swój kraj z pozycji  peryferium i ponownie zintegrować się z resztą świata. Podczas gdy, pogłębienie relacji gospodarczych nie zmieni samo w sobie niepożądanego zachowania Iranu w regionie, UE, w zamian za dalszą integrację, będzie mogła racjonalnie przedstawiać stanowisko oczekujące zmian w polityce Teheranu.

Ellie Geranmayeh:

„Bardziej normalne stosunki między Europą i Iranem umożliwią współpracę i konkurencje na różnych polach i umocnią pozycję Europy w jej staraniach by zachęcić wszystkich regionalnych aktorów do wzięcia odpowiedzialności za de-eskalację konfliktów w ich regionie.”

 

Na język polski przetłumaczył Bartosz Duda.

European Council on Foreign Relations nie zajmuje stanowisk zbiorowych. Publikacje ECFR reprezentują jedynie poglądy poszczególnych autorów.