Przewodnik do porozumienia nukleranego z Iranem

Zestawienie zawierające główne elementy przyjętego 14 lipca porozumienia nuklearnego z Iranem.

Poniżej przedstawiamy zestawienie zawierające główne elementy przyjętego 14 lipca porozumienia nuklearnego z Iranem (Joint Comprehensive Plan of Action– JCPOA) wynegocjowanego między Iranem a grupą E3+3 (tj. Francją, Niemcami, Wielką Brytanią, Chinami, Stanami Zjednoczonymi i Rosją). Zdaniem ekspertów i naukowców zajmujących się nierozprzestrzenianiem broni masowego rażenia warunki JCPOA zapewniają wprowadzenie najbardziej racjonalnych i trwałych środków gwarantujących, że Iran nie wyprodukuje broni atomowej przed wykryciem jakiejkolwiek działalności ku temu zmierzającej.

JCPOA zwiększa minimalną ilość czasu potrzebną Iranowi do produkcji wystarczającej ilości uranu na pojedynczą głowicę  jądrową z obecnie szacowanego na 2-3 miesiące do co najmniej 12 miesięcy. Etapy, jakie Iran musi przejść w celu wydłużenia tego czasu są zawarte w tabeli poniżej w zobowiązaniach pod pozycją „Działania dotyczące programu jądrowego”.

Podsumowanie kalendarza

Plan implementacji

Elementy

Oczekiwana data

Data finalizacji

Dzień, w którym JSPOA został przedstawiony.

14 lipca 2015

JCPOA przedłożony Radzie Bezpieczeństwa ONZ

Państwa E3+3 „niezwłocznie” przedłożą JCPOA Radzie Bezpieczeństwa ONZ w celu jego przeglądu i przyjęcia „bez opóźnienia”.

20 lipca 2015

Przyjęcie porozumienia 

Po zatwierdzeniu JCPOA przez Radę Bezpieczeństwa ONZ jest 90 dni (może to też nastąpić wcześniej jeśli zgodzą się na to państwa E3+3 i Iran) na nabranie mocy prawnej porozumienia. Po tej dacie, strony porozumienia rozpoczną przygotowania do implementacji zobowiązań.

  • UE – przyjęcie regulacji dotyczących zniesienia sankcji związanych z programem jądrowym począwszy od dnia wdrożenia.
  • Prezydent USA – rezygnacja z sankcji począwszy od dnia wdrożenia.
  • Iran – przygotowanie zobowiązań dotyczących programu jądrowego oraz zawiadomienie skierowane do Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) o dołączeniu Dodatkowego Protokołu, i jego tymczasowego przestrzegania począwszy od dnia przyjęcia.

Połowa października 2015

Okres przeglądu w Kongresie

Członkowie amerykańskiego Kongresu mają 60 dni, począwszy od 20 lipca 2015 na przegląd JCPOA.

  • Kongres może przyjąć ustawę przeciwko przyjęciu warunków porozumienia.
  • Wobec takiego układu, prezydent Barack Obama obiecał skorzystać ze swojego prawa do weta.
  • Obama będzie miał 12 dni na skorzystanie z prawa weta (nastąpi to prawdopodobnie wcześniej).
  • Po zawetowaniu Kongres będzie miał 10 dni na jego odrzucenie.

Wstępne głosowanie za przyjęciem ustawy przeciwko porozumieniu: do 17 września 2015

Obama będzie musiał skorzystać z prawa weta do 29 września 2015.

Kongres będzie głosował w sprawie odrzucenia weta do 9 października 2015.

Data implementacji

Równocześnie z raportem MAEA dotyczącym weryfikacji implementacji przez Iran wymogów związanych z programem jądrowym: sankcje ONZ i UE zostają zniesione, (w niektórych przypadkach będą one tylko zawieszone), Stany Zjednoczone „zaprzestaną” stosowania sankcji związanych z irańskim programem atomowym.

Nie jest ona związana z żadną konkretną datą, niemniej jednak nastąpi ona prawdopodobnie 4-6 miesięcy po dacie przyjęcia regulacji, w przybliżeniu w pierwszej połowie 2016 roku.

Dzień konwersji

8 lat po dniu przyjęcia lub dacie złożenia przez MAEA raportu, który potwierdzi, że wszystkie materiały jądrowe w Iranie są używane do celów pokojowych (w zależności, która data będzie wcześniejsza): UE zniesie pozostałe sankcje, Stany Zjednoczone zniosą lub zmodyfikują pozostałe sankcje. Iran ratyfikuje Protokół Dodatkowy.

Oczekiwana data: połowa października 2023

Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ dotycząca zakończenia całego procesu

10 lat po dniu przyjęcia, rezolucja zatwierdzająca JCPOA traci ważność, pod warunkiem, że żadne sankcje ONZ nie będą przywrócone. „Sprawa irańskiego porozumienia nuklearnego przestaje być przedmiotem kompetencji Rady Bezpieczeństwa ONZ”.

Oczekiwana data: połowa października 2025

Podsumowanie zobowiązań

Zobowiązania

Elementy

Ramy czasowe

Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ zatwierdzi JCPOA 

Amerykański Kongres stanie w obliczu zatwierdzenia JCPOA przez Radę Bezpieczeństwa ONZ jeszcze przed swoją procedurą głosowania (rezolucja nie będzie miała jednak wtedy jeszcze mocy prawnej). 

Oczekiwany czas głosowania: 20 lipca 2015

Nabiera mocy prawnej w ciągu 90 dni

DZIAŁANIA DOTYCZĄCE PROGRAMU JĄDROWEGO  – WYKONYWANE PRZEZ IRAN

Iran-MAEA: PLAN DZIAŁANIA WOBEC PMD

(Possible Military Dimension – Możliwe Aspekty Wojskowe)

  • Podstawa planu działania ustalona między Iranem i MAEA 20 lipca 2015 (dokument poufny).
  • Iran będzie dostarczać wyjaśnienia w kwestiach nieuregulowanych.
  • Będą odbywać się spotkania techniczne i polityczne.
  • Zostaną wprowadzone przepisy dotyczące sprawy Parchina (uzyskano już niegdyś wcześniej dostęp do tego obiektu wojskowego).
  • Wszystkie etapy planu działania muszą zostać spełnione przed datą implementacji.
  • Iran przedkłada odpowiedzi na piśmie do 15 sierpnia 2015
  • MAEA ma jeden miesiąc na ich rozpatrzenie
  • MAEA rozstrzyga pozostałe kwestie dotyczące PMD do 15 października 2015
  • MAEA prezentuje raport dotyczący PMD do 15 grudnia 2015

Wzbogacenie uranu tylko w Natanz – działania zapobiegawcze w celu uniemożliwienia użycia uranu do celów militarnych 

  • Przez 10 lat: liczba wirówek zostanie zmniejszona do 5060 maszyn typu IR-1. Nadwyżka wirówek zostanie zmagazynowana pod kontrolą MAEA.
  • Przez 15 lat: poziom wzbogacenia uranu zostanie ograniczony do 3.67%.
  • Przez 15 lat: Natanz będzie jedynym miejscem wzbogacania uranu w Iranie
  • Pomiędzy upływem 11-15 lat: Iran będzie mógł zastąpić wirówki typu IR-1 bardziej zaawansowanymi modelami.
Data implementacji
Zapasy wzbogaconego uranu – działania zapobiegawcze w celu uniemożliwienia użycia uranu do celów militarnych 
  • Przez 15 lat: zapasy utrzymywane będą na poziomie poniżej 300 kg wzbogaconego (3.67%) fluorku uranu (UF 6) lub jego odpowiedników w innych formach chemicznych (jest to 98% redukcja istniejących zapasów).
  • Nadwyżka będzie sprzedawana w oparciu o międzynarodowe ceny.
  • Tlenek uranu wzbogacony na poziomie 5-20% będzie wytwarzany jako paliwo jądrowe w celu napędzania teherańskiego reaktora badawczego.
Data implementacji

Fordow – działania zapobiegawcze w celu uniemożliwienia użycia uranu do celów militarnych 

  • Fordow zostanie przekształcone w ośrodek badawczy.
  • Koniec wzbogacania lub działalności R&D w tym ośrodku.
  • 1044 wirówek typu IR-1 pozostanie w tym miejscu. Będą one ustawione w sześciu kaskadach. 
Data implementacji

Badania i rozwój (R&D) 

  • Przez 10 lat: R&D dotyczące uranu będą mogły być wykonywane tylko za pomocą wirówek IR-4, IR-5, IR-6 i IR-8.
  • Po 8 latach: Iran będzie mógł rozpocząć produkcję ustalonej liczby wirówek IR-6 I IR-8 bez wirników.
  • Po 10 latach: nastąpi rozpoczęcie wycofywania wirówek typu IR-1.
  • Zaawansowana produkcja wirówek będzie mogła nastąpić do celów wspólnie określonych z grupą E3+3.
Data implementacji
Reaktor ciężkowodny w Araku –  działania zapobiegawcze w celu uniemożliwienia użycia plutonu do celów militarnych
  • Iran przeprojektuje i przebuduje reaktor na reaktor badawczy o niższej mocy w partnerstwie z grupą E3+3.
  • Iran usunie rdzeń reaktora, który stanie się bezużyteczny.
  • Iran nie będzie nigdy wytwarzał plutonu, który mógłby być wykorzystywany do celów militarnych.
  • Przez 15 lat: Iran nie będzie mógł posiadać używać ciężkiej wody w swoich reaktorach.
  • Iran całkowicie pozbędzie się wypalonego paliwa jądrowego pochodzącego z reaktora w Araku.

Data implementacji

Przed datą implementacji, Iran i państwa E3+3 uzgodnią zasady joint-venture 

 

Transparentność – działania zapobiegawcze w celu uniemożliwienia ukrycia militaryzacji programu atomowego  

  • Do 15 października 2015: Iran w pełni zaimplementuje, uzgodniony z MAEA, plan działania PMD.
  • Iran, początkowo doraźnie (później zaś irański parlament dokona pełnej ratyfikacji) przyjmie uzgodnienia zawarte w Protokole Dodatkowym. 
  • Pełna implementacja zmodyfikowanego Kodeksu 3.1 uzgodnień pomocniczych irańskiego porozumienia o zabezpieczeniach.
  • To wszystko pozwoli MAEA na wzmocnienie inspekcji i zwiększenie dostępu do ośrodków nuklearnych oraz podejrzanych miejsc w całym kraju.
  • Przez 20-25 lat: MAEA będzie mieć dostęp do irańskiego łańcucha dostaw dla swojego programu nuklearnego, a także stały nadzór nad produkcją wirówek oraz magazynami.
  • Zostanie utworzony kanał zamówień stworzony dla Iranu w celu zakupu potrzebnego sprzętu i materiałów związanych z jego programem atomowym.

Data implementacji

 

Działania PMD do 15 października 2015

Dostęp

  • Prośby o dostęp będą dokonywane w dobrej wierze przez MAEA. Tego rodzaju aktywność nie ma na celu wtrącania się do irańskich działań dotyczących militarnego/narodowego bezpieczeństwa.
  • MAEA będzie dostarczać Iranowi uzasadnienia dotyczące zapytań/prób wyjaśnień w związku z niezadeklarowanymi materiałami nuklearnymi lub inną aktywnością w tym obszarze i będzie składać oficjalne prośby o dostęp do danych obszarów.
  • Iran może zaproponować MAEA inne sposoby, które wyjaśniłyby wątpliwości organizacji.
  • Jeśli Iran nie potrafiłby przystać na pierwotną prośbę MAEA w ciągu 14 dni, sprawę będzie rozstrzygać Wspólna Komisja i jeśli będzie trzeba, będzie ona podejmować decyzję za pomocą większości głosów.  
  • Konsultacje oraz głosowanie Wspólnej Komisji musi nastąpić w ciągu 7 dni.
  • Iran powinien dostosować się do decyzji w ciągu 3 dni (tj. w ciągu 24 dni po pierwszej prośbie MAEA).
Data implementacji

SANKCJE MAJĄCE BYĆ ZNIESIONE PRZEZ GRUPĘ E3+3 

ONZ
  • Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ zatwierdzająca JCPOA określi zniesienie wszystkich poprzednich rezolucji związanych z irańskim programem atomowym – 1696 (2006), 1737 (2006), 1747 (2007), 1803 (2008), 1835 (2008), 1929 (2010) i 2224 (2015).
  • Sankcje w razie potrzeby mogą być przywrócone
Data implementacji
USA
  • Wstrzymają sankcje ekonomiczne wobec irańskiego sektora energetycznego (ropy) i bankowego, pozwalając irańskim bankom i firmom na ponowne połączenie z międzynarodowymi systemami.
  • Usuną środki ograniczające dla niektórych osób i podmiotów figurujących na „czarnej liście”.
  • Dopuszczą podmioty zagraniczne posiadane lub kontrolowane przez podmioty/osoby ze Stanów Zjednoczonych do angażowania się we wspólną działalność z Iranem, która została zezwolona w JCPOA.
  • Zezwolą na sprzedaż handlową samolotów pasażerskich do Iranu.
  • Zezwolą na otrzymanie licencji na import irańskich dywanów oraz żywności do Stanów Zjednoczonych.
  • Podejmą odpowiednie kroki, aby zmienić prawo na szczeblu państwowym oraz lokalnym, które stanowi przeszkodę do pełnej implementacji postanowień zawartych w JCPOA – Stany Zjednoczone będą aktywnie zachęcać decydentów do przestrzegania postanowień JCPOA.
  • Będą wstrzymywać się od polityki mającej szkodliwy wpływ na normalizację ekonomicznych stosunków z Iranem.
  • 8 lat po dacie przyjęcia porozumienia – jeśli MAEA uzna, że nuklearna aktywność Iranu zachowuje pokojowy charakter, Stany Zjednoczone będą poszukiwać rozwiązań legislacyjnych mających na celu zniesienie/modyfikację sankcji bezpośrednio związanych z irańskim programem atomowym.
  • Utrzymają sankcje nałożone na Iran związane z prawami człowieka, terroryzmem oraz działalnością dotyczącą programu rakietowego. 
Data implementacji
UE
  • Zniesie wszelkie przepisy unijne dotyczące regulacji związanych z irańskim programem nuklearnym.
  • W tym: finansowe i bankowe transakcje; transakcje w irańskim rialu; przepisy dotyczące amerykańskich banknotów wobec irańskiego rządu; dostęp do systemu SWIFT; usługi ubezpieczeniowe; wysiłki zmierzające do obniżenia sprzedaży irańskiej ropy naftowej oraz produktów petrochemicznych; inwestycje; transakcje z irańskim sektorem energetycznym i transportem morskim; handel złotem i innymi metalami szlachetnymi; handel z irańskim sektorem motoryzacyjnym.
  • Usunie środki ograniczające dla osób i podmiotów będących na liście sankcjonowanych jednostek.
  • Będzie wstrzymywać się przed ponownym nakładaniem sankcji zniesionych na podstawie postanowień JCPOA (Iran przestanie przestrzegać swoich zobowiązań, jeśli miałoby to miejsce).
  • Będzie powstrzymywać się od polityki mającej szkodliwy wpływ na normalizację ekonomicznych stosunków z Iranem.
  • Przez 8 lat od daty implementacji będzie utrzymywać embargo i restrykcje dotyczące transferu rakiet balistycznych
Data implementacji
Embargo na broń
  • Po 5 latach: sankcje ONZ na broń konwencjonalną, które były powiązane z irańskim programem atomowym zostaną zniesione.
  • Po 8 latach: sankcje ONZ na irański program rakietowy, które były powiązane z irańskim programem atomowym zostaną zniesione.
  • Sankcje Stanów Zjednoczonych i inne międzynarodowe sankcje nałożone na Iran dotyczące broni konwencjonalnej oraz zdolności rakietowych zostaną utrzymane.
Data implementacji
Uwolnienie zamrożonych dochodów 
  • W ramach łagodzenia amerykańskich i unijnych sankcji, Iran uzyska dostęp do około 100 mld $ dochodów zamrożonych zagranicą na specjalnym rachunku.
  • Nie jest to bonus za podpisanie porozumienia .
Data implementacji

MECHANIZM ROZWIĄZYWANIA SPORÓW & NORMALIZACJA WZAJEMNYCH RELACJI

Wspólna Komisja
  • Składa się z reprezentantów Iranu oraz państw E3+3 wraz z wysokim przedstawicielem UE.
  • Za koordynację jej działań odpowiedzialny będzie wysoki przedstawiciel UE.
  • Spotkania odbywać się będą kwartalnie lub na wniosek dowolnego państwa będącego sygnatariuszem JCPOA.
  • Decyzje oraz przedmiot prac Komisji podlegają zasadom poufności ONZ.
  • Komisja, obok innych instrumentów, ma za zadanie rozwiązywać spory oraz stworzyć kanał dla zamówień publicznych.
Ustanowiona od daty finalizacji
Mechanizm rozwiązywania sporów i możliwość przywrócenia sankcji
  • 15 dni dla Wspólnej Komisji na rozpatrzenie i ocenę sporu. Czas na rozpatrzenie może zostać wydłużony za obopólną zgodą.
  • Jeśli problem pozostaje nierozwiązany, kolejne 15 dni na rozpatrzenie sporu mają ministerstwa spraw zagranicznych sygnatariuszy. Każde państwo może skierować sprawę do ministerstw. Czas na rozpatrzenie może zostać wydłużony za obopólną zgodą.
  • Jeśli problem pozostaje nierozwiązany, kolejne 15 dni na rozpatrzenie sporu ma Rada Doradcza (składa się z 3 członków, po jednym wybiera każda ze stron sporu, zaś trzeciego członka wskazuje niezależny sygnatariusz porozumienia). Rada wydaje niewiążącą decyzję.
  • Wspólna Komisja ma 5 dni na rozpatrzenie decyzji Rady Doradczej. Jeśli nie uda się podjąć żadnej rezolucji, a strona wnosząca skargę widzi “znaczący brak działań” – nierozwiązany problem może być traktowany jako podstawa do całościowego lub częściowego zaprzestania wykonywania zobowiązań. Strona wnosząca skargę poinformuje o tym RB ONZ.
  • RB ONZ następnie będzie głosowała nad rezolucją decydującą czy należy kontynuować znoszenie sankcji. Jeśli rezolucja nie zostanie przyjęta w ciągu 30 dni, stare rezolucje RB ONZ zostają z powrotem wprowadzone w życie. Chiny i Rosja nie mają prawa weta. Iran zaprzestanie wykonywać swoje zobowiązania jeśli sankcje zostaną wznowione.
  • Przywrócenie sankcji nie ma wpływu na podpisane wcześniej kontrakty między jakimkolwiek sygnatariuszem i Iranem.
Ustanowiony od daty finalizacji

 

Na język polski przełożył Bartosz Duda. Oryginalny artykuł w języku angielskim znajduje się tutaj.

 

European Council on Foreign Relations nie zajmuje stanowisk zbiorowych. Publikacje ECFR reprezentują jedynie poglądy poszczególnych autorów.