‘EU gaf niet toe aan Chinese druk na kritiek op rapport’

Ja, China heeft druk uitgeoefend op de Europese Unie omdat het niet gelukkig was met een kritisch rapport van de Europese diplomatieke dienst over Chinese desinformatie in de coronacrisis. Maar, onderstreepte EU-buitenlandchef Josep Borrell donderdag met klem: de EU is niet onder die druk bezweken.

„China was ongelukkig met het rapport en China is nog steeds ongelukkig”, zei Borrell tijdens een debat met de commissie buitenland van het Europees Parlement. De suggestie dat zijn dienst schade had opgelopen wierp hij verre van zich. Het rapport is niet afgezwakt, zei hij. China wordt nog steeds aangepakt.

De kwestie rond een Europees rapport over desinformatie laat zien hoe assertief China zich in de coronacrisis opstelt en hoeveel het er China aan gelegen is het narratief over de pandemie naar zijn hand te zetten. Chinese diplomaten laten opvallend vaak van zich horen en zijn nu vier keer zo actief op Twitter als een jaar geleden.

De European External Action Service (EEAS) heeft een afdeling die systematisch de verspreiding van desinformatie in kaart brengt. Uit een voorlopige versie van een recent rapport bleek dat naast Rusland ook China Europeanen tijdens de coronacrisis met misleidende informatie bestookt. Dat was voor velen geen verrassing. Het werd een kwestie toen het erop leek dat het rapport was afgezwakt ná diplomatieke druk uit Beijing.

Het verschil tussen de eerste tekst, die vorige week uitlekte, en de eindversie, is niet groot. Eerst was sprake van een „voortdurende en gecoördineerde druk door officiële Chinese bronnen, om schuld af te schuiven”. Later ging het om druk van „sommige actoren, onder wie Chinese bronnen”. In de tweede versie werd ook niet meer gerept van een „wereldwijde desinformatiecampagne”.

Volgens Borrell was de gelekte tekst voor intern gebruik en verschilde die nauwelijks van het gepubliceerde rapport. Bovendien is het normaal dat interne en externe publicaties verschillen. Net zo goed als het in het diplomatieke verkeer normaal is dat landen protesteren als hun belangen geschaad dreigen te worden. „Dat doen wij ook”, aldus Borrell.

Druk van Chinese ambtenaren

De oorspronkelijke versie werd gelekt naar Politico dat eruit publiceerde. Daarop zouden Chinese ambtenaren de vertegenwoordiging van de Europese Unie in Beijing onder druk hebben gezet. Terwijl de woordvoerder van Borrell ontkende dat er onder druk geredigeerd was, publiceerde The New York Times interne mails waaruit bleek dat dat wel zo was. Het EP vroeg daarop om uitleg.

Europa was tot nu toe terughoudender in zijn kritiek op China dan de Amerikaanse president Trump, die voortdurend campagne voert tegen Beijing. President Macron waarschuwde dat we niet precies weten wat zich in de gesloten autocratie China heeft afgespeeld. Het VK en Duitsland eisten openheid van China en van de WHO over zijn rol, maar sancties of dreigementen bleven uit.

De pandemie is de eerste enorme crisis in Europa waarbij China een prominente en veelzijdige rol speelt. Corona, schreven Europese denktanks deze week, „heeft Europa en China gedwongen tot nauwere samenwerking, ze tegelijk verder uiteengedreven én de verschillende opvattingen die er al in Europa waren over de omgang met China, aangescherpt”. De manier waarop de twee met elkaar de coronacrisis doorkomen, zal bepalend zijn voor hun relatie lang na de pandemie, schreven de analisten.

In de weken dat corona nog een Chinese epidemie was, leverde de EU 50 ton medische goederen. Op verzoek van China werd daar toen, schreef de European Council on Foreign Relations, weinig ruchtbaarheid aan gegeven. Nadat de ziekte Europa had bereikt, kwamen talloze Chinese overheidsorganen en bedrijven in actie om hulp te retourneren. Daarbij kregen landen waarmee China goede contacten onderhield voorrang.

De zendingen werden met perfect gevoel voor pr gepresenteerd, maar het leeuwendeel van die goederen werd gewoon betaald. De ‘mondkapjesdiplomatie’ was zó succesvol dat eind maart in Europa meer werd gesproken over de Chinese hulp aan Italië en het gebrek aan Europese solidariteit dan over het grote stimuleringsplan van de ECB.

Begin maart gaven Chinese autoriteiten tekst en uitleg over het virus in een videoconferentie met de groep hoofdzakelijk Oost-Europese landen, die al met China samenwerken in het zogeheten 17+1-verband. De andere Europese landen waren pas een week later aan de beurt.

Chinese diplomaten waren daarnaast opvallend actief in klassieke media en op sociale media. Ze bezongen de solidariteit met Europa en het belang van samenwerking, verkochten de Chinese aanpak als een succes. Maar ze zaaiden ook verwarring over de herkomst van het virus en hadden kritiek op de corona-aanpak van westerse democratieën. Zo wees de ambassade in Parijs op de afwezigheid van de VS op het wereldtoneel.

Frankrijk had het op een gegeven moment gehad met de overpeinzingen „van een Chinese diplomaat in Parijs” die vond dat het westen faalde en ontbood de Chinese ambassadeur.