Πώς η Merkel και ο Hollande καθυστέρησαν τη μηχανή της ΕΕ

Του Josef Janning 

Θα μπορούσε να ήταν ένα σημαντικό σημείο στις γαλλογερμανικές σχέσεις, μια επανάληψη του ιστορικού προηγούμενου στην ίδια σκηνή του Νοεμβρίου του 1989. Θα μπορούσε να είναι ένα σήμα για την Ευρώπη σε μια εποχή μεγάλης πρόκλησης και μεγάλης ανασφάλειας για την "ευρωπαϊκή δράση". Η εμφάνιση της Angela Merkel και του François Hollande, την περασμένη εβδομάδα, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα μπορούσε να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα για μια άλλη σύνοδο κορυφής αρχηγών κρατών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Από τη μία πλευρά αυτή η συνάντηση θα περιλαμβάνει έριδες για την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με το πώς να διαχειριστούν την εισροή των προσφύγων και από την άλλη πλευρά οι Βρετανικές απαιτήσεις για λιγότερη Ευρώπη θα βρίσκονται πάνω στο τραπέζι. Στις ομιλίες τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οι Merkel και Hollande θα μπορούσαν να προλάβουν αυτές τις διαμάχες, ενισχύοντας την αποφασιστικότητά τους να γεφυρώσουν τις διαφορές εντός της ΕΕ και να οικοδομήσουν μια στενότερη ένωση μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας, αν πράγματι πιστεύουν πραγματικά ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της κατάρρευσης. 

Αλίμονο, δεν ελήφθησαν τέτοια ενωτικά μέτρα διάσωσης. 26 χρόνια από τότε που οι François Mitterrand και Helmut Kohl απευθύνθηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε μια κοινή εμφάνιση, η σημερινή Γερμανίδα Καγκελάριος και ο νυν Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας απέδειξαν ότι δεν ήταν σε θέση να διατηρήσουν το ίδιο επίπεδο δέσμευσης και αποφασιστικότητας με τους προκατόχους τους. Επρόκειτο για μια σπάνια ευκαιρία και δυνατότητα, αλλά δεν εστάλη κάποιο στοχευμένο σήμα. Αντί για ένα μήνυμα που να παρουσιάζεται με βεβαιότητα, τα μέλη της Βουλής άκουσαν δύο ομιλίες, επαναλαμβανόμενες κατά κάποιο τρόπο, με επίκεντρο τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη από τις συγκρούσεις και τους πολέμους στη γειτονιά της (Hollande) και τις μεταναστευτικές ροές που απορρέουν από αυτές (Merkel). Τόσο ο Hollande, όσο και η Merkel κάλεσαν την Ευρώπη να απαντήσει και να δράσει από κοινού, αλλά ουδείς εκ των δύο έδωσε κάποια συγκεκριμένη ένδειξη για το τί πρωτοβουλίες θα μπορούσαν να αναλάβουν η Γαλλία και η Γερμανία και πώς θα ενεργούσαν από κοινού, αν και όταν οι Ευρωπαίοι εταίροι αποδειχθούν απρόθυμοι να προχωρήσουν από κοινού. 

Το μήνυμα από τα δύο μέρη δεν ήταν κάτι νέο, αλλά ο τρόπος που παραδόθηκε υπογράμμισε τη σοβαρότητα και τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης. Η εκφώνηση μιας ενιαίας ομιλίας, αντί για δύο ξεχωριστών, θα ήταν μια έξυπνη ιδέα των πολιτικών τους συμβούλων, μεταφέροντας σαφώς το μήνυμα της ενότητας και του κοινού στόχου, αλλά ούτε είχε μελετηθεί κάτι τέτοιο. Ωστόσο, παρά το ύφος των ομιλιών αυτών, οι συστάσεις για συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να ληφθούν έλειπαν. Στις χρυσές ημέρες των Γαλλογερμανικών σχέσεων, ένα και ένα έκαναν τρία, αλλά η κοινή ομιλία της περασμένης εβδομάδας τόνισε ότι αυτό δεν ισχύει πλέον. Το ζευγάρι μιλά, αλλά ο κινητήρας στριγγλίζει. 

Τον ίδιο μήνα πριν από 24 χρόνια, οι Mitterrand και Kohl κατέδειξαν πώς η Γαλλογερμανική μηχανή θα μπορούσε να δημιουργήσει ώθηση. Εν όψει της συνόδου κορυφής του Μάαστριχτ και οι δύο ηγέτες απέστειλαν επιστολή προς τους ομολόγους τους ανακοινώνοντας ότι η Γαλλία και η Γερμανία θα αναβαθμίσουν τη Γαλλογερμανική ταξιαρχία σε ένα σώμα, καλώντας τις άλλες χώρες να ενταχθούν και υποδηλώνοντας ότι η απόφαση αυτή θα πρέπει να θεωρηθεί ως το πρώτο βήμα προς έναν ευρωπαϊκό στρατό. Πρότειναν, επίσης, ότι η ΕΕ θα πρέπει να απορροφήσει τη Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (ΔΕΕ) ως πυλώνα της πολιτικής της Κοινής Ασφάλειας και Άμυνας. Μέρος του μηνύματος ήταν διατυπωμένο σε γλώσσα των συνθηκών, έτσι ώστε να μπορεί να εισαχθεί απευθείας στις διατάξεις για την πολιτική ένωση. Με τον τρόπο αυτό, καθίστατο σαφές ότι οι συγγραφείς δεν προσέθεταν απλώς ιδέες για μια ανοικτή συζήτηση, αλλά μάλλον καθόριζαν την ημερήσια διάταξη για άλλους, ώστε να ακολουθήσουν. Η επιστολή επίσης έκανε έκκληση για μια κοινή εξωτερική πολιτική και παρέθετε τους βασικούς τομείς που έπρεπε να καλύπτονται από αυτήν. Όπως ήταν αναμενόμενο, η Μεσόγειος και η Μέση Ανατολή συμπεριλαμβάνονταν μεταξύ αυτών. 

Οι προτάσεις αυτές ταρακούνησαν τον διάλογο στην Ευρώπη, διότι δεν άφηναν πολλά περιθώρια για αμφιθυμία. Τα κράτη μέλη αναγκάστηκαν να τοποθετηθούν στη μία ή στην άλλη πλευρά της συζήτησης. Είναι ενδιαφέρον ότι, η μεγαλύτερη είδηση τοποθετήθηκε σε ένα υστερόγραφο, στο οποίο οι Kohl και Mitterrand σημείωσαν (παρεμπιπτόντως) την πρόθεσή τους για τη δημιουργία του Eurocorps. Και οι δύο ηγέτες είχαν πλήρη επίγνωση του δισταγμού μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με βαθύτερη ενοποίηση των εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, έτσι ενίσχυσαν τις προτάσεις τους, ανακοινώνοντας ότι η Γαλλία και η Γερμανία θα πρέπει να αναλάβουν αυτό το πρώτο βήμα ανεξαρτήτως των αντιδράσεων. 

Σε σύγκριση με τους Mitterrand και Kohl, οι Hollande και Merkel δεν συμπεριφέρθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Ενώ είναι αλήθεια ότι το επίπεδο του κατακερματισμού στην ΕΕ είναι πολύ μεγαλύτερο τώρα από ό, τι ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν βρίσκονται σε διακυβερνητική σύνοδο για διαπραγματεύσεις επί μεταρρυθμίσεων της συνθήκης όπως ήταν οι Mitterrand και Kohl, είναι σαφές ότι το να έχεις την ηγεσία της ΕΕ απαιτεί κάτι περισσότερο από έκκληση προς τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τα προφανή προβλήματα. Η Γαλλία και η Γερμανία πρέπει να φέρουν συμπαγείς προτάσεις στο τραπέζι, οι οποίες δεν αντανακλούν μόνο τις δικές τους προτιμήσεις, αλλά έχουν σχεδιαστεί για να αντανακλούν το Ευρωπαϊκό συμφέρον. Όσον αφορά την πολιτική διάσταση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, πολλές ιδέες έχουν γεννηθεί στο Παρίσι και το Βερολίνο. Οι Emmanuel Macron και Wolfgang Schäuble έχουν αναπτύξει αρκετά λεπτομερή σχέδια για βαθύτερη ολοκλήρωση και, παρόλο που τα σχέδια αυτά δεν είναι πλήρως συμβατά μεταξύ τους, ωστόσο ούτε είναι και ασυμβίβαστα. Σχετικά με την ασφάλεια και την άμυνα, οι αρχειοθήκες και στις δύο πρωτεύουσες έχουν πολλούς φακέλους σχετικά με το πώς να εμβαθύνει η ολοκλήρωση. Στις ημέρες όπου η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις αποτελούσαν έναν καθαρά διακυβερνητικό πυλώνα και οι δύο πλευρές είχαν ήδη επενδύσει σε ιδέες για κοινές πολιτικές και τις κοινοτικές διαδικασίες. 

Με λίγα λόγια, τα θεμέλια ενός συνεκτικού συνόλου τακτικών, υπάρχουν. Το Παρίσι και το Βερολίνο θα πρέπει να πάψουν να καλούν τους Ευρωπαίους να δράσουν, αλλά να ενεργήσουν. Θα πρέπει να θέσουν στα χαρτιά το σχήμα, τις αρμοδιότητες και τη δομή της "περισσότερης Ευρώπης" και να ορίσουν ημερομηνία για τη νέα συνθήκη. Το 2020 είναι μια καλή ημερομηνία. Αν η ενδοσκόπηση των Βρετανών Τόρις θα μπορούσε να διαρκέσει μέχρι και την αλλαγή, τότε η αλλαγή δεν θα έρθει ποτέ. Εμπόδια αυτού του μεγέθους θα πρέπει να επιλύονται κατά μήκος της διαδρομής. Οι Hollande και Merkel πρέπει επίσης να σκεφτούν ποιό θα μπορούσε να είναι το δικό τους "υστερόγραφο" και γιατί θα πρέπει να εργαστούν από κοινού προς την κατεύθυνση της Ευρώπης που θα ήθελαν να δουν. Για να επιλεγούν ως κινητήρια δύναμη της ολοκλήρωσης, οι δύο χώρες πρέπει να αποδείξουν την προθυμία τους να προχωρήσουν μόνες τους αν χρειαστεί. Αν έστω και μόνο μία από αυτές θα μπορούσε να ξεσκονίσει την έννοια του "πυρήνα της Ευρώπης", μπορεί να διαπιστώσει ότι θα ήταν δυνατόν να προσφέρει έναν οδικό χάρτη για το Plan Β του Γαλλογερμανικού ζεύγους.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/article/commentary_how_merkel_and_hollande_stalled_the_eus_engine_4071