Το chicken game Ελλάδας και Γερμανίας

Του Olaf Boehnke

"Κατευθυνόμαστε και οι δύο προς τον γκρεμό. Όποιος πηδήξει πρώτος είναι "κοτόπουλο" (δειλός), ήταν τα διάσημα τελευταία λόγια του αντιπάλου του James Dean στην κλασική ταινία "Επαναστάτης χωρίς Αιτία".

Το game of chicken είναι ένα βασικό μοντέλο σύγκρουσης για δύο παίκτες στο game theory. Ενώ ο θεωρητικός του παιχνιδιού και κάποτε υπουργός Οικονομικών Γ. Βαρουφάκης έχει τραβήξει πάνω του όλη την προσοχή λόγω της συγκεκριμένης διαπραγματευτικής προσέγγιση, ο πραγματικός πρωταθλητής αυτού του παιχνιδιού αποδείχθηκε ότι είναι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Wolfgang Schaeuble. Πολλοί παρατηρητές της ελληνικής κρίσης συμφωνούν πως ήταν η λεπτομερής πρόταση για Grexit του Schaeuble, που υποχρέωσε τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος ανέλαβε από τον Βαρουφάκη, για να παραδοθεί τελικά και να πηδήξει.

Αν και πολλοί παρατηρητές ανέμαναν ότι οι Angela Merkel και Wolfgang Schaeuble θα πανηγύριζαν για τη νίκη τους αμα τη επιστροφή τους στο Βερολίνο, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Η πιο πανηγυρική αντίδραση ήλθε από τον Thomas Strobl, τον αντιπρόεδρο των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) και τον γαμπρό του Schaeuble. Πριν από την συνεδρίαση της διευθύνουσας επιτροπής μετά από την Σύνοδο των ηγετών του ευρώ την περασμένη Δευτέρα, δήλωσε: "Οι Έλληνες έχουν τώρα ενοχληθεί αρκετά". Ενώ ο Strobl έχει έκτοτε επικριθεί έντονα για αυτό το σχόλιο, αυτή η σοβινιστική στάση αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό το αίσθημα πολλών ανθρώπων στη Γερμανία και του κόμματος του Strobl ιδιαίτερα.

Η σκέψη "φίλος ή εχθρός" έρχεται ξανά στην μόδα στην Ευρώπη και κυριαρχεί στη δημόσια συζήτηση στη Γερμανία. Για εβδομάδες, μεγάλα γερμανικά ΜΜΕ, μεταξύ των οποίων οι Bild-Zeitung και Die Welt, έχουν προωθήσει αυτή την αντίληψη. Την προηγούμενη εβδομάδα το DerSpiegel είχε ένα θέμα με τίτλο "οι Έλληνές μας- Πλησιάζοντας έναν παράξενο λαό" μαζί με ένα πολιτικό καρτούν ενός Έλληνα που χορεύει με ένα ποτήρι ούζο και ένα μάτσο ευρώ, δίπλα σε έναν "προδωμένο" Γερμανό τουρίστα.

Η πόλωση της συζήτησης από την τελευταία σύνοδο την Κυριακή, έχει διχάσει την ρητορική μάχη στη Γερμανία, σε δύο μεγάλα στρατόπεδα. Σε αυτόν τον παράξενο –μηδενικού αθροίσματος- διαγωνισμό, μπορείς να είσαι είτε "με την Ελλάδα και εναντίον της Γερμανίας", είτε "με τη Γερμανία και εναντίον της ΕΛΛάδας". Η ανταγωνιστική συμπεριφορά έχει επίσης εσωτερικευτεί από την κυβέρνηση, τα πολιτικά κόμματα, και την κοινή γνώμη επίσης. Η πιο θλιβερή πτυχή αυτού του διαλόγου ήταν ο συνδυασμός σε κάθε πλευρά, μιας στενόμυαλης άποψης για τα πολιτικά προβλήματα και μια αινιγματική άρνηση να αναγνωρίσουν το απλό γεγονός ότι τα προβλήματα της Ελλάδας είναι άρρηκτα μέρος των χρόνιων προβλημάτων της ευρωζώνης.

Στη διάρκεια της συζήτησης στην Bundestag την Παρασκευή, όλα τα μέλη της κυβέρνησης ήταν πρόθυμοι να κατευνάσουν το κλίμα και να ζητήσουν την στήριξη για τις επόμενες διαπραγματεύσεις. Η Angela Merkel αναδιατύπωσε την φράση-κλειδί της –"Εάν καταρρεύσει το ευρώ, θα καταρρεύσει η Ευρώπη"- στο "η Γερμανία ευημερεί μόνο εάν ευημερεί και η Ευρώπη", και με αυτόν τον τρόπο άφησε να εννοηθεί ότι η πρόταση του Schaeuble για Grexit που διατυπώθηκε στις Βρυξέλλες, δεν ήταν και δεν είναι ρεαλιστική επιλογή. Προχώρησε πιο μακριά και χαρακτήρισε την ΕΕ όχι μόνο "μια κοινότητα μοίρας", αλλά επίσης μια "κοινότητα ευθύνης". Στο τέλος, 65 μέλη του κόμματός της, ψήφισαν εναντίον της.

Αργά αλλά σταδιακά, η Merkel αναγκάζεται να βγει από την πολιτική  ζώνη άνεσης. Και τα προβλήματα δεν περιορίζονται στο δικό της κόμμα. Ο κυβερνητικός της εταίρος και πρόεδρος των Σοσιαλδημοκρατών, Sigmar Gabriel, έχει υιοθετήσει τελευταίως έναν πιο επιθετικό τόνο αναφορικά με την διαχείριση της ελληνικής κρίσης από την Merkel και τον Schaeuble. Ο Gabriel έχει ζητήσει λιγότερη λιτότητα και περισσότερη (πραγματική) επενδυτική πολιτική, προκειμένου να οικοδομηθεί εκ νέου η ελληνική οικονομία, μια πολιτική πρωτοβουλία που θα μπορούσε να προκαλέσει πιο σοβαρή αντιπαράθεση στο εσωτερικό του συνασπισμού της Merkel στις επόμενες εβδομάδες.

Αυτά τα στοιχεία –καθώς και η διευρυμένη κριτική της γερμανικής ηγεμονίας στην Ευρώπη- μπορεί κάλλιστα να την φέρει στο σημείο όπου πρέπει να αποδείξει τον πολιτικό ηγετικό ρόλο με έναν τρόπο παρόμοιο με αυτόν που το έκανε ο Mario Draghi όταν ανακοίνωσε ότι η ΕΚΤ θα "κάνει οτιδήποτε χρειαστεί για να διατηρήσει το ευρώ". Μόλις συμφωνήσουν όλες οι χώρες της ευρωζώνης στις νέες διαπραγματεύσεις, θα είναι σοφό για την Merkel να αποδείξει την πολιτική της δέσμευση στους Έλληνες πολίτες με μια ομιλία ενώπιον του ελληνικού κοινοβουλίου ή σε ένα δημόσιο χώρο στην Ελλάδα προκειμένου να ενισχύσει αυτό στο οποίο είναι καλή: να βάζει αντικρουόμενες πλευρές πίσω στο τραπέζι και να βρίσκει συμβιβασμό. Στην ομιλία της την Παρασκευή, έδωσε μεγάλη προσοχή στη σημασία της γαλλό-γερμανικής συνεργασίας. Εάν ενδιαφέρεται στα αλήθεια να πετύχει μια αξιόπιστη λύση για την τρέχουσα κρίση, αυτή και ο Francois Hollande πρέπει να συμπεριλάβουν τον Αλέξη Τσίπρα στο να βρεθεί μια πολιτική συμφωνία που να δίνει στον ίδιο και τον ελληνικό λαό, πραγματική, όχι υποχρεωτική, κυριότητα μιας τέτοιας συμφωνίας.

Η διαρκώς επαναλαμβανόμενη γραμμή στη συζήτηση στη Bundestag την Παρασκευή, ήταν "όλοι πρέπει να ακολουθούν τους κανόνες". Η διαρκώς επαναλαμβανόμενη γραμμή την προηγούμενη Τετάρτη στο ελληνικό κοινοβούλιο ήταν "χρειαζόμαστε βοήθεια και όχι αρχές!". Πώς μπορούν αυτές οι δύο αντικρουόμενες αντιλήψεις να συγχωνευθούν σε ένα ενιαίο πακέτο λύσης που να εξασφαλίζει τόσο την ελληνική όσο και τη γερμανική κυριότητα, θα είναι η επόμενη μεγάλη πρόκληση για την Angela Merkel.

Στο "Επαναστάτης χωρίς αιτία", ο χαρακτήρας του James Dean κερδίζει ένα θανάσιμο παιχνίδι, όχι μέσω μιας πράξης γενναιότητας, αλλά μέσω ενός ατυχήματος. Κανένας από όσους συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό chicken game δεν μπορεί να ελπίζει σε ένα τυχαίο ατύχημα για να σωθεί, και οι δύο πλευρές πρέπει να δείξουν γενναιότητα και να αποχωρήσουν μαζί από το παιχνίδι.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/article/commentary_greece_and_germanys_game_of_chicken3071