Οι δέκα "τάσεις" που θα επικρατήσουν το 2013

Των Nicholas Walton και ECFR

Καλή χρονιά! Το 2012 είδαμε να συνεχίζεται η κρίση στην ευρωζώνη, να αυξάνεται ο ευρωσκεπτικισμός και ο λαϊκισμός σε κάποιες γωνιές της Ευρώπης, να παραπαίει η μετάβαση στην Αίγυπτο και αλλού, είδαμε περισσότερη βία στη Συρία, μια νέα ηγεσία στην Κίνα και την επανεκλογή των Putin και Obama. Επομένως, τι μας επιφυλάσσει το 2013; Ατενίζοντας την κρυστάλλινη μπάλα μας, καταλήγουμε σε κάποιες ιδέες (αν και είναι δίκαιο να πούμε ότι σε ορισμένες από αυτές, είμαστε «μοιρασμένοι»». Ό,τι και να γίνει, σας ευχόμαστε ένα καλό 2013!

1. Η ενιαία αγορά λύνεται. Όπως παρουσιάζει πρόσφατη έρευνα του ECFR –«Γιατί η κρίση του ευρώ απειλεί την ενιαία αγορά της ΕΕ»-, η διαχείριση της κρίσης από την ΕΕ και την ευρωζώνη δημιουργεί ανησυχίες για το ότι αυτό το βασικό επίτευγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα καταστραφεί. Μια πλήρης διάσπαση της ευρωζώνης θα κατέστρεφε την ενιαία αγορά (και τη Σένγκεν) ενώ ένα μεγάλο άλμα προς περαιτέρω ενοποίηση θα οδηγούσε σε συρρίκνωση καθώς άλλοι (όπως το Ηνωμένο Βασίλειο) θα αποσύρονται. Στους τελευταίους μήνες οι τράπεζες της ευρωζώνης έχουν αποσυρθεί από τις διασυνοριακές δραστηριότητες. Εξαιτίας των spreads, ακόμη και οι κακώς διαχειριζόμενες γερμανικές εταιρείες πληρώνουν σημαντικά χαμηλότερο επιτόκιο από τις ισπανικές εταιρείες με καλή διαχείριση. Όλες αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν νέα εμπόδια και θα οδηγήσουν σε μια ανανεωμένη έμφαση προς τις εγχώριες αγορές. Για την Ευρώπη, αυτό σημαίνει λιγότερος ανταγωνισμός, λιγότερη ανάπτυξη και υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές. Η επόμενή μας έκθεση για τη «Νέα Πολιτική Γεωγραφία» της Ευρώπης, εμφανίζει πόσα κράτη-μέλη της ΕΕ ανησυχούν ότι η διαφοροποιημένη ολοκλήρωση τα υποχρεώνει να οδηγηθούν στην περιφέρεια του ευρωπαϊκού project.

2. Τα μικρά κράτη οδηγούν την εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Ενώ οι μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης είναι επικεντρωμένες στην κρίση και το Ηνωμένο Βασίλειο ολοένα και περισσότερο απεμπλέκεται από την Ευρώπη, νέες συμμαχίες πρόθυμων μελών έχουν ηγηθεί της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Το σχετικό report του ECFR (Foreign Policy Scorecard 2012) εμφάνισε ότι η Πολωνία και η Σουηδία ήταν αυτές που ανέλαβαν την πρωτοβουλία και οδήγησαν την Ευρώπη στην παγκόσμια σκηνή. Το Scorecard αυτού του έτους, το οποίο αναμένεται να εκδοθεί αργότερα αυτό το μήνα, εμφανίζει ότι η Σουηδία αναλαμβάνει πρωτοβουλίες σχεδόν όσο και οι παραδοσιακά μεγάλες δυνάμεις, όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, με την Ολλανδία και τη Φινλανδία επίσης να αποδεικνύουν ότι στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ, δεν είναι μόνο το μέγεθος που έχει σημασία.

3. Το τέλος της τεχνοκρατίας. Μετά από ένα χρόνο όπου οι τεχνοκράτες ανέλαβαν τις χώρες της περιφέρειας, οι εκλεγμένοι πολιτικοί θα επιστρέψουν στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Στην Ιταλία, οι εκλογές φαίνεται ότι θα είναι σαν ένα δημοψήφισμα των μεταρρυθμίσεων Monti, με σημαντικές συνέπειες για την υπόλοιπη Ευρώπη. Και οι γερμανικές εκλογές θα μπορούσαν επίσης να φέρουν μια νέα εκλεγμένη κυβέρνηση που θα έχει λιγότερους περιορισμούς σχετικά με το τι είναι ικανή να κάνει, αν και ο κίνδυνος είναι πως το ζήτημα της Ευρώπης θα απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό από την προεκλογική εκστρατεία.

4. Η βρετανική συζήτηση για την Ευρώπη γίνεται λιγότερο τοξική. Αν και το Βρετανικό Κόμμα Ανεξαρτησίας θα συνεχίσει να έχει άνοδο υποχρεώνοντας πολλούς Συντηρητικούς βουλευτές σε πιο ευρωσκεπτικιστικές θέσεις, το 2013 θα δούμε μια ολοένα και μεγαλύτερη συνειδητοποίηση ότι το Ηνωμένο Βασίλειο υπνοβατεί προς μια καταστροφική έξοδο από την ΕΕ. Οι επιχειρηματίες θα ηγηθούν της σπασμωδικής κίνησης, ακολουθούμενοι από τους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων πολλών Συντηρητικών οι οποίοι αποφασίζουν ότι ο ευρωσκεπτικισμός διαιρεί το κόμμα τους, βοηθάει το UKIP και αποσπά την προσοχή από τις δικές τους προκλήσεις με την οικονομική δυσλειτουργία και έναν εριστικό συνασπισμό. Τα επιχειρήματα για τη θέση της Σκοτίας στην ΕΕ επίσης εξυπηρετούν ώστε να αναδειχθούν τα χειροπιαστά οφέλη από το να είναι κάποια χώρα μέλος της ΕΕ (δείτε το κείμενο του Peter Kellner σχετικά με το πώς το αποτέλεσμα ενδεχόμενου βρετανικού δημοψηφίσματος για την ΕΕ μπορεί να μετατραπεί στο πόσοι κρίνουν την ΕΕ με πραγματικούς όρους παρά με ιδεολογικούς).

5. Η Συρία ως πεδίο συγκρούσεων. Ο συνεχιζόμενος εμφύλιος πόλεμος στη Συρία είναι στο επίκεντρο μιας ευρύτερης περιφερειακής μάχης, περιπλέκοντας τις ελπίδες για επίλυση και φέρνοντας την απειλή μιας ευρύτερης αποσταθεροποίησης. Οξύνονται οι θρησκευτικές εντάσεις, αναζωογονούνται οι αδρανείς δυνάμεις της σουνιτικής τζιχάντ, ενώ το Ιράν και οι σύμμαχοί αμύνονται, ενώ παράλληλα παρέχεται νέος χώρος για τις κουρδικές φιλοδοξίες. Η εύφλεκτη ατμόσφαιρα στο Κουρδιστάν δημιουργεί ρωγμές μεταξύ της Άγκυρας και των de facto συμμάχων της, Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ, και οι επιδράσεις της εξαπλώνονται στο βόρειο Ιράκ.

6. Πολιτικό έναντι του θρησκευτικού Ισλάμ. Με μια σπασμωδική κίνηση εναντίον του Ισλάμ που υπάρχει στην Αίγυπτο και στην Τυνησία, είναι προφανές ότι η Μουσουλμανική Αδερφότητα και άλλοι Ισλαμιστές βρίσκουν δύσκολο να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά πρακτικά προβλήματα και τις επιδιώξεις των ψηφοφόρων. Τα ισλαμικά κόμματα έχουν αναγκαστεί να αναπτύξουν ένα πιο ώριμο πολιτικό ύφος και να σχηματίσουν πολιτικές για τις κοινωνικό-οικονομικές προκλήσεις προκειμένου να διατηρήσουν τη στήριξη των παραδοσιακών και ρεαλιστών ψηφοφόρων. Ωστόσο, αυτό δημιουργεί ένα κενό μεταξύ των πολιτικών ισλαμιστών και των θρησκευτικών, όπως οι Σαλαφιστές, οι οποίοι επιδιώκουν να επωφεληθούν από την μεγαλύτερη θρησκευτική διάθεση μεταξύ των πολιτών. Αυτή η ένταση θα γίνει ένα καθοριστικό ζήτημα για χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, καθώς συνεχίζουν τις πολιτικές τους μεταβιβάσεις.

7. Η ολοένα και περισσότερο ακυβέρνητη Ρωσία του Putin. Ένας άρρωστος και πολιτικά αποδυναμωμένος Putin δεν είναι πλέον σε θέση να απενεργοποιήσει τις διαμάχες των διάφορων φατριών μεταξύ τους, καθιστώντας ουσιαστικά τη χώρα όλο και περισσότερο ακυβέρνητη ενώ η οικονομία που βασίζεται στο πετρέλαιο, επιβραδύνεται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια επιστροφή στην αμυντική/επιθετική στάση προς τα νότια και τα δυτικά (θα μείνει ήσυχη στις σχέσεις της με την Κίνα), για παράδειγμα μέσω μεγαλύτερης εμπλοκής στην πρώην Σοβιετική Ένωση (έχοντας ανάμιξη στην Ουκρανία και στη Γεωργία), και στη διπλωματική κάμψη σχετικά με τη Συρία και με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, αναφορικά με την πυραυλική άμυνα και τη λίστα Magnitski. Ωστόσο, πίσω από αυτό είναι η συνειδητοποίηση ότι η Ρωσία χρειάζεται απεγνωσμένα τη Δύση και δεν αντέχει να πιέσει υπερβολικά σε αυτές τις δύσκολες εποχές.

8. Η ασφάλεια στο Maghreb γίνεται ένα πραγματικό ζήτημα. Ενώ η ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών και των Αφρικανών δυσκολεύεται με την κρίση στο Μάλι, η Αλ-Κάιντα στο ισλαμικό Maghreb (EQIM) θα προσπαθήσει να διευρύνει τις φιλοδοξίες της για τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, προκαλώντας μια αύξηση των γαλλικών στρατιωτικών επιδρομών εναντίον του AQIM.

9. Η Κίνα 3.0 συναντά την κινεζική ηγεσία 1.5. Κινέζοι διανοούμενοι και στοχαστές θεωρούν πως η χώρα τους χρειάζεται να εισέλθει σε μια νέα εποχή. Μετά από την πολιτική επανάσταση του Μάο (Κίνα 1.0) και την οικονομική επανάσταση του Deng Xiaoping (Κίνα 2.0), αναμένουν μια Κίνα 3.0. Τώρα που η Κίνα γίνεται όλο και πιο πλούσια, πώς θα χειριστεί τις αυξανόμενες ανισότητες, την εξισορρόπηση της οικονομίας και την αύξηση της έκθεσής της στην παγκόσμια οικονομία; Πώς θα διατηρήσει τη σταθερότητα το Κομμουνιστικό Κόμμα, με την αύξηση της τριβής εντός της κινεζικής κοινωνίας και με μισό δισεκατομμύριο πολίτες ενεργούς στο Διαδίκτυο; Αλλά το 18ο Συνέδριο του Κόμματος έχει χρίσει ηγέτες που έχουν περισσότερα κοινά με το παρελθόν παρά με το μέλλον. Καθώς το πολιτικό σύστημα γίνεται πιο άκαμπτο, και η εξωτερική του πολιτική πιο επιθετική, υπάρχουν αυξημένες εντάσεις μεταξύ της ισχυρής κοινωνίας και του ασθενούς πολιτικού συστήματος της Κίνας.

Και τέλος, το μεγάλο ερώτημα στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική είναι…
10. Η μετά τις ΗΠΑ Ευρώπη θα αποτύχει να αναπτυχθεί ή θα ανακαλύψει μια στρατηγική ; Για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική οι εκλογές δεν έχουν στα αλήθεια σημασία, και τώρα ο πρόεδρος Obama το αποδεικνύει παρουσιάζοντας ότι ένας «άξονας» στην Ασία αποτελεί τη θεμελιώδη «στροφή» από το Βόρειο Ατλαντικό. Όπως προβλέπει το Scorecard 2013, η Ευρώπη εξακολουθεί να μην μπορέι να εναρμονιστεί στην εξωτερική πολιτική, αλλά εάν οι ηγέτες της Ευρώπης κοιτάξουν τελικά πέρα από την κρίση του ευρώ, παρατηρήσουν πόση δύναμη έχει χάσει η ήπειρος, πόσο κύρος και επιρροή, και αποδεχθούν την ανάγκη να σχηματιστεί μια Ευρωπαϊκή Παγκόσμια Στρατηγική, όλα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά (ίσως το 2014).

Και μια λέξη για το πόσο καλά τα πήγαμε με τις προβλέψεις μας το προηγούμενο έτος:
1.«Μια ευρωπαϊκή σύγκρουση πολιτισμών» -Αληθινό (και προβλέψιμο) αρκετά, στο βαθμό που η ΕΕ έχει διαρραγεί (μετανύ του πυρήνα και της περιφέρειας, της ευρωζώνης και των χωρών εκτός του ευρώ, του ενάρετου βορρά και του σπάταλου νότου) για το μεγαλύτερο μέρος του 2013. Η εικόνα είναι σαφώς πολύ πιο πολύπλοκη, όπως αποδεικνύει και η σειρά των National Paper που εμείς εκδίδουμε.

2. Η Γερμανία ανακαλύπτει ότι είναι μια ευρωπαϊκή χώρα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η συζήτηση στην Ευρώπη αλλάζει τώρα, με ζητήματα πολιτικής ολοκλήρωσης να συζητιούνται πλέον (όχι σε τέτοιο βαθμό που να περιλαμβάνονται τα ευρωομόλογα). Ίσως θα ήταν καλύτερα να το είχαμε κρίνει αυτό μετά από τις γερμανικές εκλογές του 2013.

3. Μια βρετανική Ευρώπη χωρίς τη Βρετανία. Οι Βρετανοί ευρωσκεπτικιστές είχαν σίγουρα ένα καλό χρόνο (αν και ο επόμενος μπορεί να μην είναι τόσο πολλά υποσχόμενος) και υπάρχουν σαφή σημάδια ότι κάποιες πτυχές της ΕΕ (για παράδειγμα ένας μεγαλύτερος ρόλος για τις εθνικές κυβερνήσεις, φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις για την περιφέρεια, απώλεια της κεντρικής θεσμικής εξουσίας), γίνονται όλο και πιο «βρετανικές».

4. Η Κίνα υποχρεώνεται σε μια χρηματοπιστωτική G3 για να διαφυλάξει την αξία των αποθεματικών της. Αυτό δεν έχει πραγματοποιηθεί τόσο καλά μέχρι τώρα, αν και όπως παρατηρούμε, η μετατόπιση δύναμης στην Ανατολή πρέπει να λάβει υπόψη την οικονομική αλληλεξάρτηση της Κίνας με τη Δύση και την ανάγκη της να εξισορροπήσει την οικονομία της.

5. Το ρωσικό scramble για την Ευρώπη (και τις τράπεζες). Μέχρι στιγμής αυτό δεν έχει συμβεί, αν και η κατάσταση στην Κύπρο, όπου η Ρωσία έχει παίξει ένα σημαντικό ρόλο στο να βοηθήσει τη χώρα να αντιμετωπίσει την χρηματοπιστωτική κρίση, αποδεικνύει ότι η ρωσική επένδυση είναι κάτι που η ΕΕ δεν θα πρέπει να αγνοεί.

6. Η επαναστρατικοποίηση της Ευρώπης. Παρά το ότι η κρίση και η διεθνής ανικανότητα σχετικά με τη Συρία έχουν εκτοπίσει την πραγματική συζήτηση για την ευρωπαϊκή στρατηγική, υπάρχει η αίσθηση σε κάποια σημεία του ECFR ότι το 2013 θα μπορούσε να είναι ένας αληθινός χρόνος όπου η καταμερισμός των ανησυχιών για την ασφάλεια και την ικανότητα της ΕΕ, θα μπορούσε να είναι στα χαρτιά…

7. Η Κίνα ανακαλύπτει ανταγωνιστικές πολιτικές ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τον αυταρχισμό. Η υπόθεση του Bo Xilai και η φθινοπωρινή «επιλογή» της ηγεσίας εμφάνισαν ότι ο αυταρχισμός ενισχύθηκε χωρίς μεγάλη βοήθεια από τις «ανταγωνιστικές πολιτικές», αν και (όπως συζητήθηκε στο Κίνα 3.0 του ECFR) υπάρχει μια ζωντανή εσωτερική συζήτηση στην Κίνα για άλλους μηχανισμούς πολιτικής εκπροσώπησης και ολοκλήρωσης.

8. Η Εξημερωμένη Αδερφότητα. Όπως επισημάναμε στις «Δέκα Τάσεις» αυτού του έτους, το πολιτικό Ισλάμ τα έχει βρει σκούρα στα πρώτα του βήματα στην κυβέρνηση, οδηγώντας σε κάτι από τις τελευταίες αντί-ισλαμιστικές αντιδράσεις. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια ένταση μεταξύ του πολιτικού Ισλάμ και του θρησκευτικού Ισλάμ που νομίζουμε ότι θα είναι ένα μεγάλο ζήτημα το 2013.

9. Μια τέλεια ιρανική καταιγίδα. Την ώρα που γράφονται αυτές οι σειρές, δεν έχει συμβεί, αν και το Ιράν και το πυρηνικό του πρόγραμμα παραμένουν ένα τοξικό ζήτημα στη Μέση Ανατολή και αλλού.

10. Το Youthquake δεν συμβαίνει. Παρά το κίνημα Occupy, το κόμμα των Πειρατών και πολλά άλλα, είχαμε δίκιο: η αντιμετώπιση των «likes» στο Facebook  ως πληρεξούσιο για τις εκλογές και η συμμετοχή, υποδηλώνουν ότι το «Youthquake» δεν έχει ακόμη συμβεί.

*Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ: http://ecfr.eu/content/entry/commentary_ten_trends_for_2013