Po decyzji Trumpa ws. Iranu: Najwyższy czas, by Europa weszła do gry

Mimo wielomiesięcznych negocjacji w ramach E3-USA, jak uniknąć kryzysu wokół porozumienia nuklearnego z Iranem, prezydent Trump ogłosił bezwarunkowe z niego wyjście. Ta decyzja pokazuje, że USA – niezależnie od stanowiska swoich europejskich sojuszników – uznały za konieczną i nieuniknioną konfrontację z Iranem. Rząd USA wydaje się nastawiony na wzrost napięć z Teheranem i doprowadzenie do załamania irańskiej gospodarki, co znacząco zwiększa ryzyko dalszej eskalacji wojskowej na Bliskim Wschodzie. Ponadto USA wydają się gotowe na gospodarcze i polityczne uderzenie w europejskie interesy w najbliższych tygodniach.

Grupa E3 (Niemcy, Francja, Wielka Brytania) powinna teraz przyznać, że jej taktyka negocjacyjna, polegająca na ustępstwach i kompromisie z Trumpem, zawiodła. Jeśli Europa ma w przyszłości zachować wpływ na amerykańską politykę wobec Iranu, europejskie rządy powinny szybko zmienić kurs, wspólnie wspierając bardziej asertywną strategię dyplomatyczną mającą na celu zapobieżenie czarnemu scenariuszowi, w którym Iran wznawia swój program nuklearny, a w jego sąsiedztwie następuje nasilenie walk i niestabilności.

Europejskie rządy wyraźnie stoją przed pokusą, by próbować wykorzystać opóźnienie w implementacji sankcji do przekonania amerykańskiego prezydenta do zmiany decyzji. Trumpem powodowała jednak chęć wypełnienia obietnicy całkowitego wyjścia z porozumienia nuklearnego. Jego stanowisko znalazło poparcie u kluczowych doradców, którzy od dawna forsowali stanowcze działania wobec Iranu, nie tylko w kwestii nuklearnej, ale także w dążeniu do zmiany władzy i systemu politycznego w Teheranie. Powinno być teraz wystarczająco jasne, że amerykański rząd nie może być partnerem w próbach ratowania porozumienia nuklearnego.

W tym kontekście UE i jej państwa członkowskie powinny nadać priorytet następującym działaniom:

1. Europejscy przywódcy powinny wykorzystać zbliżające się spotkanie Rady Europejskiej w Sofii 17 maja, by publicznie i jednogłośnie potępić amerykańską decyzję o wycofaniu się z multilateralnego, globalnego porozumienia bezpieczeństwa i przypisać administracji Trumpa odpowiedzialność za wynikający z tego wzrost niestabilności.
2. Europejscy przywódcy powinni odrzucić dalsze negocjacje między E3 a USA nad „szerszymi ramami” polityki wobec Iranu, wliczając w to możliwe sankcje UE wobec Iranu, póki i o ile administracja Trumpa nie dokona znaczących zmian w reżimie sankcji, by nie egzekwować sankcji drugiego rzędu wobec europejskich firm działających w Iranie.
3. Europejskie rządy powinny nadać priorytet działaniom mającym na celu skłonienie Iranu do dalszego wypełniania warunków porozumienia nuklearnego. E3/UE powinna spotkać się ze stroną irańską na poziomie ministrów spraw zagranicznych, by omówić tzw. plany ewentualnościowe. Rządy europejskie powinny przedstawić irańskiemu rządowi i opinii publicznej, w jaki sposób można uratować porozumienie nuklearne i czemu jest ono w interesie Iranu. Argumentacja powinna opierać się o korzyści gospodarcze z kontynuacji eksportu ropy (których kontynuację Europa powinna zadeklarować jako priorytet). W tych staraniach Europa powinna współpracować z pozostałymi stronami porozumienia – Rosją i Chinami.
4. Europejskie podejście powinno zawierać jasno sformułowane warunki prawne dla strategicznych sektorów handlu z Iranem, które będą chronić kluczowe umowy biznesowe, będące barometrem sukcesu porozumienia nuklearnego i jego dalszego trwania (przede wszystkim sektor energetyczny, lotniczy i samochodowy). E3 i UE powinny nadać priorytet uzyskaniu wyjątków i zwolnień od amerykańskich sankcji drugiego rzędu, które mogłyby uderzyć w europejskiej firmy energetyczne i powiązane z nimi usługi finansowe, by zapewnić nieprzerwany import ropy z Iranu. W tym celu państwa członkowskie UE powinny rozpocząć konsultacje na temat możliwych środków zaradczych przeciwko USA. Wśród nich powinny się znaleźć polityczne i prawne ostrzeżenia, że UE rozważy wznowienie EU Blocking Regulation, a nawet nałożenie kar na aktywa amerykańskich firm w UE, by umożliwić odzyskanie niesprawiedliwych i nielegalnych kar nałożonych na europejskie firmy funkcjonujące w Iranie. Przywódcy europejscy powinni forsować tę kwestię bardzo stanowczo w kontaktach z administracją Trumpa, dając wyraźnie do zrozumienia, że jest ona krytyczna dla stosunków transatlantyckich i dalszej współpracy nad problemami regionalnymi na Bliskim Wschodzie.
5. Rządy europejskie powinny również szukać rozwiązań przejściowych, które umożliwią utrzymanie powiązań bankowych z Iranem, choćby na niższym poziomie, w tym poprzez nawiązanie tymczasowych połączeń między bankami centralnymi państw członkowskich UE z Bankiem Centralnym Iranu i utworzenie awaryjnych linii kredytowych dla eksportu. Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) powinna przyspieszyć koordynację między wiodącymi państwami członkowskimi, ich agencjami kredytów eksportowych i państwowymi bankami w celu przygotowania nowych mechanizmów bankowych, które umożliwią częściowe dzielenie ryzyka między rządy a sektor finansowy w przypadku interesów z Iranem. Te starania powinny dążyć do przygotowania podłoża dla pan-europejskich działań na rzecz budowy specjalnych funduszy, które zapewnią finansowanie wybranych sektorów handlu i inwestycji w Iranie. ESDZ powinna również forsować istniejące propozycje, by Europejski Bank Inwestycyjny stał się pożyczkodawcą dla długo- i średnioterminowych inwestycji w Iranie.
6. Bardziej niż kiedykolwiek istotne jest, by Europejczycy podtrzymywali dialog z Iranem w sprawach regionalnych i dotyczących rakiet balistycznych, biorąc pod uwagę, że wyjście USA z porozumienia nuklearnego już teraz sprzyja eskalacji w regionie. To ma wyjątkowe znaczenie, gdyż administracja Trumpa prawdopodobnie będzie współdziałać ze swoimi kluczowymi sojusznikami w regionie, by wycofaniu się z porozumienia nuklearnego towarzyszyły szerzej zakrojone działania wymierzone w Iran. Niemcy, Francja, Wielka Brytania i Włochy powinny przyspieszyć i sformalizować niedawno rozpoczęte rozmowy regionalne z Iranem, w tym działania na rzecz deeskalacji między Iranem i Izraelem w Syrii, gdzie sytuacja ulega coraz większemu zaognieniu.

Podsumowując, Europa może nie być w stanie uratować porozumienie regionalne. Jeśli jednak Europejczycy chcą bronić reżimu nierozprzestrzeniania broni jądrowej i zmniejszać niestabilność w regionie, muszą pokazać Amerykanom, Irańczykom i innym, że jest gotowa w tym kierunku działać. Zgoda na upadek porozumienia nuklearnego bez walki będzie miała natychmiastowe i katastroficzne konsekwencje dla Bliskiego Wschodu, podkopując jednocześnie znaczenie Europy w kwestiach globalnego bezpieczeństwa. Europa stoi przed kluczowym, historycznym wyborem i musi pokazać polityczną wolę, by bronić swoich interesów bezpieczeństwa za pomocą sprawnych działań dyplomatycznych.